पूर्व पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे निधन

 पूर्व पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे निधन

डॉ. मनमोहन सिंग

पूर्व पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे निधन झाले. त्यांनी भारतीय राजकारणात महत्त्वपूर्ण स्थान गाठले होते. आर्थिक सुधारणांमध्ये त्यांचा प्रचंड योगदान होता, विशेषतः 1991 च्या आर्थिक संकटानंतर त्यांनी आर्थिक उदारीकरणाचा मार्ग दाखवला आणि भारताला जागतिक अर्थव्यवस्थेत एक प्रमुख शक्ती बनवण्यास मदत केली. डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने मोठ्या आर्थिक प्रगती साधली, आणि त्यांनी नेहमीच एक शांत, संयमित आणि विचारशील नेता म्हणून आपली ओळख निर्माण केली. त्यांच्या कार्यकाळात भारतीय अर्थव्यवस्थेने महत्त्वपूर्ण सुधारणा आणि वाढ अनुभवली. त्यांच्या निधनामुळे देशाच्या राजकारणात एक महत्त्वाचा शून्य निर्माण झाला आहे, आणि त्यांचे योगदान भारतीय इतिहासात सदैव स्मरणात राहील.

डॉ. मनमोहन सिंग: एक गौरवमयी जीवनाची कथा

प्रारंभ आणि शालेय जीवन

डॉ. मनमोहन सिंग यांचा जन्म 26 सप्टेंबर 1932 रोजी पंजाब राज्यातील गहृ मानेवल्ली गावात झाला. त्यांच्या कुटुंबाची पार्श्वभूमी सामान्य होती, पण त्यांच्या पालकांनी त्यांना शिक्षणावर भर देत, उच्च शिक्षणाची महत्त्वाची पायरी ठरवली. त्यांनी आपल्या शालेय शिक्षणाची सुरुवात पंजाबी माध्यमातून केली आणि त्यानंतर इंग्रजी शिक्षण घेतले.

शिक्षण आणि सुरुवातीची करिअर

मनमोहन सिंग यांनी 1952 मध्ये पंजाब विद्यापीठातून अर्थशास्त्रात बीए (ऑनर्स) केली. नंतर त्यांनी दिल्ली विद्यापीठातील बटला कॉलेजमधून अर्थशास्त्रात एमए पूर्ण केली. त्यांच्या शालेय आणि विद्यापीठीन शिक्षणात ते नेहमीच उत्तीर्ण झाले आणि त्यांचा बुद्धिमत्तेचा ठसा त्यांच्या शिक्षकांवर पडला.

मनमोहन सिंग यांचा पुढील शिक्षणाचा प्रवास इंग्लंडमधील कॅम्ब्रिज विद्यापीठातून झाला, जिथे त्यांनी 1957 मध्ये अर्थशास्त्रात एमए आणि पुढे 1962 मध्ये पीएचडी केली. त्यांचा पीएचडी विषय "India's Export Performance: 1951-1960" होता, जो त्याच्या धोरणात्मक दृषटिकोनावर आधारित होता.

भारत सरकारमध्ये प्रारंभिक कामकाज

मनमोहन सिंग यांचे राजकारणातील करिअर 1970 च्या दशकात सुरू झाले. 1960 च्या दशकाच्या शेवटी ते भारतीय राष्ट्रीय बँक (Reserve Bank of India) मध्ये प्रमुख अर्थतज्ज्ञ म्हणून रुजू झाले. त्यानंतर ते भारतीय सरकारच्या अर्थसंकल्प विभागात तसेच इतर महत्त्वाच्या संस्थांमध्ये तज्ज्ञ म्हणून कार्यरत झाले. त्यांनी भारतातील तज्ज्ञ मंडळात आपली ओळख निर्माण केली, आणि लवकरच त्यांना केंद्रीय सरकारच्या तज्ञ समितीचे सदस्य म्हणून काम करण्याचा संधी मिळाली.

पंतप्रधानपदावर येणे

डॉ. मनमोहन सिंग यांना पंतप्रधानपदाची संधी 2004 मध्ये मिळाली. काँग्रेस पार्टीने 2004 च्या लोकसभा निवडणुकांमध्ये विजय प्राप्त केल्यानंतर, सोनिया गांधी यांनी पंतप्रधान होण्याची इच्छा असली तरी, तेव्हा त्यांनी मनमोहन सिंग यांना पंतप्रधान म्हणून निवडले. हे एक ऐतिहासिक आणि महत्वाचे क्षण होते कारण डॉ. मनमोहन सिंग हे एक अत्यंत कुशल अर्थतज्ज्ञ होते, आणि त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताच्या आर्थिक धोरणांचा एक नवीन पर्व सुरू झाला.

आर्थिक सुधारणा आणि उदारीकरण

मनमोहन सिंग हे 1991 मध्ये भारताचे वित्तमंत्री होते, आणि त्या काळात त्यांनी भारतीय अर्थव्यवस्थेतील मोठ्या बदलांचा आरंभ केला. 1991 मध्ये भारताला एक मोठे आर्थिक संकट भेडसावत होते, आणि त्यावेळी डॉ. मनमोहन सिंग यांनी आर्थिक सुधारणा, औद्योगिक उदारीकरण आणि विदेशी गुंतवणुकीसाठी खुले धोरण लागू केले. हे उपाय भारतीय अर्थव्यवस्थेचे भाग्य बदलू शकले, आणि भारत जागतिक अर्थव्यवस्थेत एक महत्त्वपूर्ण शक्ती म्हणून उभा राहिला.

त्यानंतर, 2004 ते 2014 दरम्यान पंतप्रधानपदी असताना, डॉ. मनमोहन सिंग यांचा संपूर्ण कार्यकाल हे भारतीय अर्थव्यवस्थेचे आधुनिकरण करण्याच्या दृषटिकोनातून महत्वाचा ठरला. त्यांनी एकाधिक मोठ्या धोरणात्मक बदलांची अंमलबजावणी केली, ज्यात आधारभूत संरचनांच्या विकासासाठी महत्त्वपूर्ण योजना, कृषी क्षेत्रात सुधारणा आणि माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्रातील वाढ यांचा समावेश होता.

राजकीय जीवन आणि नेतृत्व

डॉ. मनमोहन सिंग हे नेहमीच एका शांत, संयमित आणि विचारशील नेता म्हणून ओळखले जात. त्यांनी नेहमीच आपल्या कार्याशी संबंधित महत्वाचे निर्णय घेतले, परंतु ते सत्तापोटाच्या खेळांपासून दूर राहिले. त्यांना राजकीय चर्चा आणि जनतेच्या वादविवादात सहभाग घेण्यात कमी रुची होती, पण त्यांची कार्यक्षमता आणि धोरणात्मक दृषटिकोन हेच त्यांचे सर्वात मोठे शस्त्र होते.

पारिवारिक जीवन

डॉ. मनमोहन सिंग यांचे वैयक्तिक जीवन शांत आणि साधे होते. ते कुटुंबप्रेमी होते आणि त्यांना आपल्या कुटुंबासोबत वेळ घालवायला आवडत असे. त्यांचा विवाह श्रीमती गुरशरण कौर यांच्याशी 1958 मध्ये झाला. त्यांना दोन मुली आहेत, आणि ते आपल्या कुटुंबासोबत दिल्लीत राहत होते.

पंतप्रधानपदाचा कालावधी आणि निधन

डॉ. मनमोहन सिंग 2004 ते 2014 पर्यंत पंतप्रधान म्हणून कार्यरत राहिले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने विविध आंतरराष्ट्रीय घडामोडींमध्ये मोठे पाऊल टाकले. त्यांनी भारताच्या परराष्ट्र धोरणात विविध महत्त्वाचे निर्णय घेतले, विशेषतः अमेरिकेसोबत परमाणु करार आणि इतर वैश्विक करारांमध्ये भारताचे स्थान ठरवले.

पण, त्यांचा पंतप्रधानपदाचा कालावधी काही वादग्रस्त मुद्द्यांमुळे देखील चर्चेचा विषय राहिला. भ्रष्टाचाराचे आरोप, प्रशासनातील नकारात्मकता आणि अंतर्गत पक्षीय संघर्ष यांनी त्यांना वादात ओढले. तथापि, त्यांचे योगदान आर्थिक सुधारणा आणि जागतिक स्तरावर भारताच्या प्रतिष्ठेला महत्त्वाचे ठरले.

निधन

डॉ. मनमोहन सिंग यांचे निधन 2024 मध्ये झाले. त्यांचे निधन भारतासाठी एक मोठे शोकस्मरण ठरले. त्यांच्या योगदानामुळे भारतीय अर्थव्यवस्था आणि आंतरराष्ट्रीय धोरणामध्ये एक नवा आदर्श तयार झाला. त्यांच्या नेतृत्वामुळे भारत जागतिक स्तरावर एक महत्त्वपूर्ण खेळाडू बनला, आणि त्यांच्या कार्याचे फळ आजही दिसून येते.

मनमोहन सिंग यांचे जीवन एक प्रेरणा आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, भारताने अनेक आर्थिक व राजकीय वादांचे सामोरे जाऊन प्रगती केली. त्यांनी एक शांत, विचारशील, आणि समर्पित नेता म्हणून भारतीय राजकारणामध्ये आपले स्थान निर्माण केले. त्यांच्या योगदानामुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेची दिशा बदलली आणि त्यांचा प्रभाव अनेक पिढ्यांवर कायम राहील.

Former Prime Minister Dr. Manmohan Singh has passed away. 

He had attained a prominent position in Indian politics. He had a huge contribution to economic reforms, especially after the 1991 financial crisis, he led the way for economic liberalization and helped India become a major power in the global economy. Under Dr. Manmohan Singh's leadership, India achieved great economic progress, and he always made his mark as a calm, restrained and thoughtful leader. The Indian economy experienced significant improvements and growth during his tenure. His death has created a significant void in the country's politics, and his contribution will always be remembered in Indian history. Dr. Manmohan Singh: The story of a glorious life Beginning and school life Dr. Manmohan Singh was born on 26 September 1932 in the village of Gahr Manevalli in the state of Punjab. His family background was ordinary, but his parents emphasized on education and set him the important step of higher education. He started his schooling in Punjabi and later studied English. Education and early career Manmohan Singh completed his BA (Hons) in Economics from Punjab University in 1952. Later, he completed his MA in Economics from Batla College, University of Delhi. He always excelled in his school and university studies and his intelligence left an impression on his teachers. Manmohan Singh's further education journey was from the University of Cambridge in England, where he completed his MA in Economics in 1957 and his PhD in 1962. His PhD topic was "India's Export Performance: 1951-1960", which was based on his strategic vision. Early work in the Indian government Manmohan Singh's political career began in the 1970s. In the late 1960s, he joined the Reserve Bank of India as a chief economist. He then worked as an expert in the Budget Department of the Government of India as well as other important institutions. He made his mark in the Indian expert community, and soon got the opportunity to serve as a member of the Central Government's Expert Committee. Becoming Prime Minister Dr. Manmohan Singh got the opportunity to become Prime Minister in 2004. After the Congress Party won the 2004 Lok Sabha elections, Sonia Gandhi, although she wanted to become the Prime Minister, chose Manmohan Singh as the Prime Minister. This was a historic and important moment because Dr. Manmohan Singh was a highly skilled economist, and under his leadership a new era in India's economic policies began. Economic Reforms and Liberalization Manmohan Singh was the Finance Minister of India in 1991, and during that time he initiated major changes in the Indian economy. In 1991, India was facing a major economic crisis, and at that time Dr. Manmohan Singh implemented a policy of economic reforms, industrial liberalization, and openness to foreign investment. These measures were able to change the fortunes of the Indian economy, and India emerged as a significant force in the global economy. Thereafter, during his tenure as Prime Minister from 2004 to 2014, Dr. Manmohan Singh's entire tenure was important from the perspective of modernizing the Indian economy. He implemented several major policy changes, including significant plans for infrastructure development, reforms in the agricultural sector, and growth in the information technology sector. Political life and leadership Dr. Manmohan Singh was always known as a calm, restrained, and thoughtful leader. He always took important decisions related to his work, but he stayed away from power games. He had little interest in participating in political discussions and public debates, but his efficiency and strategic vision were his greatest weapons. Family life Dr. Manmohan Singh's personal life was quiet and simple. He was family-oriented and loved spending time with his family. He married Mrs. Gursharan Kaur in 1958. He has two daughters, and lived with his family in Delhi. Period of Prime Ministership and Death Dr. Manmohan Singh served as Prime Minister from 2004 to 2014. Under his leadership, India took a major step in various international affairs. He took various important decisions in India's foreign policy, especially the nuclear deal with the United States and India's position in other global agreements. However, his term as Prime Minister was also a topic of discussion due to some controversial issues. Allegations of corruption, negativity in the administration and internal party conflicts dragged him into controversy. However, his contribution was important for economic reforms and India's reputation on the global stage. Death Dr. Manmohan Singh passed away in 2024. His death was a great loss for India. His contribution created a new paradigm in the Indian economy and international policy. Due to his leadership, India became a significant player on the global stage, and the fruits of his work are still visible today. Manmohan Singh's life is an inspiration. Under his leadership, India progressed despite facing many economic and political controversies. He